Eindelijk weer welverdiende aandacht voor tv-schrijvers bij de Kees Holierhoek Scenarioprijs
De KHSP-jury zette de beste Nederlandse scenario’s op vrijdag 12 november na een stille coronatijd eindelijk weer in het zonnetje. Ze kregen bovendien een snelcursus van Nicola Lusuardi over echt seriëel en internationaal schrijven.
Een verhaal? Daarmee schrijf je geen serie, stelt serie-ontwikkelaar Nicola Lusuardi. Hij benadrukt het met grote emoties, rondmaaiende armen en een Italiaans accent aan zijn scenarioschrijvende publiek in het Amsterdamse Eye. “Je hebt geen verhaal nodig, maar een verhaal genererend geréédschap”, legt hij uit. “Zodat de serie-industrie er niet één verhaal, maar wel duizenden verhalen uit ziet komen.” In de Italiaanse productiemaatschappij The Apartment is Lusuardi hoofd van ontwikkeling en beoordeelt welke series internationaal kunnen worden. De Nederlandse makers in het publiek luisteren gespannen, Lusuardi’s lessen ondertussen toetsend aan hun eigen producties. Daarvoor volgen dit uur nog heel wat tips. Het is volgens Lusuardi bijvoorbeeld uit den boze om te bedenken hoe het verhaal eindigt. Makers mogen bovendien dat hardnekkige beeld van een spanningsboog vergeten – “de saaiste reis ooit”- en ze moeten niet denken aan variatie, maar aan herhaling, tipt Lusuardi. “Waarom zou een karakter juist niét veranderen en waarom kan het verhaal nóóit eindigen?” Met die ideeën krijg je een serial en uiteindelijk zelfs global mindset, waarmee je series kunt schrijven die de wereld over gaan.
Daarvoor moet je wel duidelijk kiezen wat de motor is van je verhaal. Wat zorgt voor voortdurende conflicten? Is dat een individu, zoals een familieman die methamfetamine maakt? Is dat een arena, zoals de stad Baltimore in The Wire? Of is dat zelfs de hele mensheid, zoals in Criminal Minds of CSI? Lusuardi: “Je kunt wel één boef vangen, maar de kans is groot dat er volgende week weer een nieuwe is.” Vaak zijn alle drie die aspecten er en moet je als maker op tijd kiezen welke van de drie de échte conflictgenerator is. Lusuardi zag daar al vaak creatieve teams op vastlopen. “Als je karakter niét je bron van conflict is, moet je andere karakters ontwikkelen. Anders vraag je iets van je karakter wat hij of zij niet waar kan maken.”
Globally mindsetted
Martijn Hillenius, co-auteur van de genomineerde jeugdserie Rudy’s Grote Kerstshow, knoopt vooral die laatste tip goed in zijn oren, vertelt hij tijdens de pauze. Daarbij denkt hij aan de nieuwe jeugdserie die hij schrijft, met overigens nog precies hetzelfde schrijversteam als die van Rudy’s Grote Kerstshow. “Deze serie wordt niet character driven, dus we moeten inderdaad oppassen dat we het karakter niet de kar laten trekken.”
Ellen Parren van TreurTeeVee vindt het vooral een leuke tip om niet te denken aan eindes. Ze was zich er verder al van bewust dat in Treurteevee niet een personage of arena, maar de mensheid het probleem is. Het ‘onvermogen van de mens’, om precies te zijn. Dat overkoepelende thema geeft de serie volgens Parren veel globale potentie en daarom zou ze de serie graag ondertiteld zien. Maar daar moet de producent en NPO 1 dan nog mee instemmen, verzucht ze. “Die zijn niet zo euh….globally mindsetted”
Na de pauze reikt de jury een eervolle vermelding uit aan Randy Oost van Teef, die zich gelukkig niet heeft laten terugschrikken door de beruchte weinig cameragenieke drie B’s: baby’s, boten of beesten. Oost, een breedgeschouderde scenarioschrijver met paardenstaart, staat schoorvoetend en neemt krom van de gêne een applaus in ontvangst om snel weer in zijn stoel weg te duiken. De stimuleringsprijs gaat naar de schrijver van de korte film Donny Mountain, over een pornoster met een erectiestoornis. Dit aanvankelijk als flauwe mop klinkende scenario is opvallend subtiel geschreven, vindt de jury. Zo’n tragikomedie is eigenlijk ‘zoiets als een mammoettanker parkeren in een jachthaventje. En dat is goed gelukt’. Met die beschrijving en bekroning voelt maker Dajo Leunge zich ‘supervereerd’, zegt hij. Hopelijk draagt dit ook bij aan wat meer trots bij zijn ouders. “Die denken nog steeds dat ik een ietwat inhoudelijke pornofilm heb gemaakt.”
Personages afknallen
En dan is het podium aan de drie genomineerden. Ze worden om de beurt onderworpen aan wat vragen. Hoe besluiten de makers van Mocro Maffia seizoen 2 bijvoorbeeld om een personage te laten sterven? Tja, zegt Oscar van Woensel. “Als je het niet meer weet, als een personage is doorontwikkeld, als iemand heel geliefd is of juist gehaat. Alles kan een reden zijn. Onze serie wordt duidelijk gedreven door de arena. Als één personage sterft, maakt het de anderen sterker en meer gemotiveerd om te doen wat ze moeten doen. Daarom besloten we ook om Muis af te knallen.”
Martijn Hillenius en Luuk Van Bemmelen vertellen dat ze op het idee van Rudy Grote Kerstshow kwamen omdat Martijn iets wilde doen met een vloggend kind dat verantwoordelijk is voor het financiële welzijn van het hele gezin. Het andere uiterste was dan een meisje met een auto-imuunziekte waar het gezin financieel juist op leegloopt. Martijn: “Dat zijn spannende werelden om tegenover elkaar te zetten.”
En dan Treurteevee, waarvan een derde seizoen helaas geen televisieruimte meer kreeg. Op het bureau van Suzanne Künstler ligt nu wel een plan voor een Treurfilm, genaamd De String, vertelt Parren. Doorgaand op de ontwikkeling van seizoen 1 naar seizoen 2, heeft deze film weer een nog langer doorlopende dramaturgische lijn. “We zijn aangestoken door het scenariovirus”, zegt Jan-Paul Buijs. De drie makers en tevens spelers van TreurTeeVee komen uit de theaterwereld. Wordt het scenario dan ook geschreven vanuit spel? “Nee, dat gebeurt echt aan tafel”, zegt Parren. “We improviseren ook eigenlijk niet. Alles is vastgelegd tot op de letter.”
Niet onopgemerkt
Dat werkt, vinden de juryleden. Ze nomineerden de drie makers van TreurTeeVee vorig jaar ook al voor seizoen 1 en beschrijven hun werk van seizoen 2 als ‘een enclave van eigenzinnigheid’ met ‘altijd intelligent opgebouwde dialogen’ en ‘fijnmazige dramaturgie’. Helaas gaat de prijs ook dit jaar aan hun neus voorbij. Ook voor Mocro Maffia seizoen 2 blijft het bij een nominatie. Dat is niet omdat de serie een onevenwichtig beeld zou geven van de multiculturele maatschappij, zoals de kritiek soms luidt. De schrijvers nemen ons juist mee achter de voordeuren en zetten de karakters neer in al hun complexiteit, stelt de jury. “Een divers perspectief vraagt om personages die in de eerste plaats mens zijn, en waarvan de culturele achtergrond niet gelijk staat aan hun persoonlijkheid.” Dat lukt Mocro Maffia goed en zo gaat de serie over ‘veel meer dan bloed en kogels’.
Wie vanavond wél echt feest kunnen vieren zijn Van Bemmelen en Hillenius. Die laatste neemt zelfs duidelijk geëmotioneerd de prijs in ontvangst. Dat vindt hij zelf ook ‘best wel weird’, zegt hij met een gebroken stem. Van Bemmelen beschrijft na afloop dat tv maken toch gek is. “Je vindt dat je iets heel moois hebt gemaakt, maar als het wordt uitgezonden, blijven de reacties vaak bij een paar appjes.” Dat is nog extra het geval bij jeugdseries – met minder persaandacht – en nóg minder in weinig feestelijke coronatijden. Alleen al de nominatie en nu ook nog de echte prijs betekenen daarom veel voor deze twee schrijvers. Van Bemmelen: “Dan denk je toch: ‘het is niet onopgemerkt gebleven’.”
